Hikikomori
Hikikomori betekent zich terugtrekken door zich af te zonderen en deze term werd eigenlijk gebruikt voor mensen die zich na hun pensionering terugtrokken op het platteland. De laatste tijd is deze term echter veel bekender geworden, met name in het westen, voor jongelui (voornamelijk jongens en dan veelal de oudste in het gezin), die zich terugtrekken, bijv. op hun kamer en hier ook niet meer uitkomen. Dit kan tot enkele jaren duren. Het verschijnsel doet zich in vrijwel alle landen voor, maar zo extreem is het alleen in Japan te vinden. Omdat de ouders bang zijn dat de jongen verhongert, wordt veelal het eten driemaal per dag voor de deur van z'n kamer gezet. Communicatie geschiedt uitsluitend via een gesloten deuren is dan nog zeer beperkt. De jongen houdt zich op zijn kamer dan veelal bezig met de computer, internet en computerspelletjes. In 2004 was er een film op tv van studenten van de Nederlandse Film en Televisie Academie, The Quiet One, die bovenstaande fraai liet zien. Vaak schamen de ouders zich ook voor de buren en verzinnen een smoes als er naar de jongen wordt gevraagd.
Volgens het ministerie van gezondheid gaat het om vijftigduizend jongeren maar anderen
schatten dit aantal wel op 1 miljoen. Dit verschil in aantallen, wordt veroorzaakt door de
verschillende definities van hikikomori. Het ministerie hanteert een periode van 6
maanden, voordat het hikikomori genoemd wordt. Als we het getal van 1 miljoen gebruiken,
praten we toch over 1% van de bevolking of 10% van de jeugd, d.w.z. 20% van de mannelijke
jeugd (meisjes vertonen nauwelijks dit gedrag), die aan een of andere vorm van hikikomori
lijdt, variërend van zeer licht tot heel ernstig. Dit is natuurlijk een schrikbarend
aantal.
Men vraagt zich natuurlijk af wat de oorzaak van een dergelijk gedrag kan zijn kan zijn en
daarnaast dringt zich de vraag op waarom het juist in Japan zulke extreme vormen heeft
aangenomen.
Er wordt tegenwoordig door psychologen gedacht aan een in beginsel aanwezige stoornis als
PDD-NOS (Pervasive Developmental Disorder-Not Otherwise Specified, een niet op een andere
wijze gedefinieerde ontwikkelingsstoornis), die door bepaalde omstandigheden gestimuleerd
kan worden.
In Japan kunnen bijvoorbeeld de bekende extreme druk op de jongelui door studie en school,
pesterijen van medeleerlingen of de eisen die de ouders en maatschappij aan de kinderen
stellen, een dergelijke gedrag initiëren.
Daarnaast kan de verhouding tussen de ouders en kinderen, waarbij soms sprake is van een
forse generatiekloof, hieraan meewerken. Ook het niet tonen van emoties, zoals liefde en
genegenheid voor de kinderen, wordt wel genoemd als een oorzaak.
Door anderen wordt gewezen op de historische sociale maatschappij van Japan. Van oudsher
wordt de serene rust van de afzondering aangeprezen, maar of dit hier ook meespeelt is
wellicht op z'n minst discutabel. Ook wordt wel de moeder-zoon relatie genoemd. In Japan
wordt vaak de zoon tot op dertig- of veertigjarige leeftijd nog door z'n moeder
'bemoedert'. Zelfs als hij allang getrouwd is, is het de moeder die nog steeds zijn
belangen in het oog houdt. Of dit dan ook al een rol speelt bij hikikomori op jeugdige
leeftijd, is natuurlijk ook de vraag.
Dat in Japan hikikomori wel jaren kan duren, er zijn gevallen bekend van vier jaar, is
volgens sommige westerse psychologen te wijten aan de zachte en afwachtende houding van de
ouders. In het westen zou al vrij snel de situatie open gebroken worden, maar Japanse
ouders vermijden liever een dergelijke harde confrontatie.
Hikikomori wordt weliswaar gezien en erkend als een sociale afwijking, maar aangezien men
in Japan weinig begrip heeft voor mensen die afwijken van het gemiddelde, is er voor deze
mensen nauwelijks professionele hulp. Ook ziet men dit veel meer als een probleem van de
familie dan van de maatschappij en dus moet de familie dat zelf oplossen, maar juist de
familie durft hier niet mee naar buiten te komen.
Deze pagina is een onderdeel van Uchiyama's website over Japan
orig. 11-05