Mythologie van Japan
De Japanse mythologie kan in zekere zin vergeleken worden met bijv. de
Griekse mythologie. Ook hier staat een scheppingsverhaal centraal, in dit geval van Japan,
en ook hier zijn uiteraard de goden (al heten ze nu kami) er verantwoordelijk voor. Ook
spelen menselijke trekken, zoals bijv. jaloezie een belangrijke rol in de
verschillende verhalen. Hoewel er geen oppergod is, kan één van de kami, de zonnegodin
Amaterasu, wel als belangrijkste gezien worden, maar omdat ze niet de meeste macht heeft
moet ze vaak strijd leveren met andere goden, zoals met haar vaak onstuimige broer
Susanô, die uiteindelijk kami van het dodenrijk Yomi wordt.
Deze mythologische verhalen zijn opgetekend in 712 in de Kojiki en nog
eens in 720 in de Nihon Shoki of Nihongi, omdat er nauwelijks geschreven bronnen waren en
daarmee had Japan eigenlijk geen vastgelegde geschiedenis. De geschreven verhalen zijn
opgetekend naar andere oude geschreven bronnen en naar mondeling overgedragen verhalen.
Het geheel toont duidelijk Chinese invloeden. Het verhaalt de mythologische schepping van
Japan en de verschillende avonturen van de kami en is ook als zodanig vergelijkbaar met de
Griekse mythologische verhalen.
Deze verhalen hebben een duidelijke shintô grondslag al spelen er soms
ook bosatsu (bodhisattva of bijna-boeddha's uit het boeddhisme) in mee, maar gezien de
innige omhelzing van de twee religies is dat niet zo bevreemdend.
Shintô kent een aantal soorten kami, die allemaal een rol spelen in de mythologische
verhalen. Ook de kami van de overledenen spelen soms een rol. Er wordt wel geschreven dat
er 80 miljoen kami zouden bestaan maar in het Japans heeft 80 miljoen ook de betekenis van
'oneindig veel'.
We zetten de verschillende kami hier nog eens op een rijtje:
Soorten kami:
1. De meest belangrijke zijn de kami die zorgden voor de schepping van Japan en
dan met name Izanagi, Izanami en Amaterasu,
de zonnegodin. Hierbij hebben natuurlijk nog vele andere kami een rol gespeeld, zoals de
kleinzoon van Amaterasu, Ninigi, die ook wordt gezien als een voorvader van de huidige
keizer, omdat deze lijn via Amaterasu loopt. We zouden al deze kami kunnen vergelijken met
de goden uit het Griekse pantheon. Goden met menselijke trekjes die ook allerlei avonturen
beleefden en streken uithaalden. Afgezien van het feit dat van deze kami Amaterasu als
belangrijkste wordt gezien kent men nauwelijks een soort hiërarchie. Deze hemelse kami
worden ook wel amutsu genoemd.
2. Tijdens het hele scheppingsproces worden ook allerlei ander kami
geschapen die een duidelijke functie op aarde krijgen, zoals bijv. Inari, de rijstkami.
Hij is bekend om zijn boodschappers, de vossen. Heel bekend zijn ook de zeven gelukskami,
shichifukujin, die ieder een bepaalde eigenschap hebben, zoals Hotei, kami van de
grootmoedigheid en tevredenheid. Deze 'aardse' kami worden kunitsu
genoemd.
3. Een derde groep kami zijn de demonen of 'oni' en
andere vreemdsoortige wezens. Zij vertegenwoordigen het kwaad al hebben ze vaak ook wel
goede trekjes, ze zijn soms ietwat dommig of goedgelovig. Naast de oni, die als demonen of
duivels worden gepresenteerd zijn er ook kappa of watervampiers. Dit zijn
de meest woeste wezens, slijmerig met schubben. Het meest vreemde is dat ze een uitholling
boven op het hoofd hebben waarin vloeistof ligt. Zodra ze iets van die vloeistof
verliezen, verliezen ze ook hun kracht. Ze hebben ook iets positiefs, ze houden namelijk
altijd hun woord.
4. Een volgende groep, die waar shintô bij ons ook om bekend is, zijn de
anonieme kami in de natuur. In elk natuurverschijnsel, in elk vreemdgevormde steen of boom
kan een kami huizen. Dergelijke stenen, bomen of bergen kunnen dan heilig worden
verklaard, zoals de berg Fuji, of een grote boom, zoals op de foto op de pagina over shinto. Deze boom wordt dan voorzien van een heilig
touw (shimenawa) en papieren stroken (shide). Overigens kunnen kami ook in kleinere of
ogenschijnlijk minder belangrijke voorwerpen huizen. In Japan kan men bij een heiligdom,
bij stenen of bomen of zomaar op andere heilige plekken, een shimenawa aantreffen,
voorzien van shide. Een shimenawa is een heilig touw, een speciaal gedraaid touw van
rijststro. Daaraan hangen meestal papieren stroken ("shide"), die op een
speciale manier gevouwen zijn. De shide is meestal van papier en soms van metaal. Het is
feite een lange strook die vanaf beide kanten wordt ingescheurd en dan om en om wordt
gevouwen, maar elk heiligdom (of jinja) heeft zijn eigen specifieke shide. Een shide is in
feite een gestileerd overblijfsel van de vroegere offerandes.
5. Tenslotte de groep kami die voor Japanners erg belangrijk is, de
voorouderkami. Als mensen zijn overleden treedt de geest uit het lichaam en voegt zich bij
de andere kami. Deze kami worden vereerd door de kinderen en krijgen in het huisaltaar
(kamidana) allerlei offers aangeboden, met name bij speciale gebeurtenissen. Als
tegenprestatie beschermen de kami de kinderen tegen allerlei onheil. Omdat deze voorouders
dus nog steeds een rol spelen als kami is de voorouderverering heel belangrijk. Daarom is
gezichtsverlies van de persoon of van de familie een belangrijke zaak omdat zo ook de kami
van de overledenen bezoedeld worden.
De uitgetreden geest overleeft het lichaam 33 jaar. Na 33 jaar wordt nog eens een dienst
ter ere van deze geest gehouden omdat de kami zich dan voegt bij alle andere kami en in de
anonimiteit verdwijnt.
Voor sommige belangrijke figuren was het mogelijk om als niet-anonieme maar als een
'functionele' kami te blijven voortbestaan. Voorbeelden hiervan zijn keizer Ojin, die als
kami Hachiman, een oorlogskami, blijft voortleven. Hij is trouwens typisch een voorbeeld
van een kami die ook in geëerd wordt in boeddhistische tempels. Zo is hij de beschermgod
van Tôdaijitempel en heeft hij een eigen shintôschrijn in Kamakura.
Het begin
De eerste kami die wordt genoemd en die al bestond vóór de schepping, was
Ame-no-minaka-nushi no mikoto. Hij wordt beschouwd als zijnde de allereerste kami. Daarna
kwam Takamimusubi no kami. Vervolgens kwam nog een aantal generaties goden, die broer-zus
waren maar als man-vrouw leefden. In die tijd kreeg ook de aarde vorm, maar verder
gebeurde er eigenlijk weinig.
De zevende generatie goden leverde het paar Izanagi no mikoto en Izanami no mikoto,
meestal simpel Izanagi en Izanami genaamd. Ook zij waren broer en zus maar leefde als man
en vrouw. Zij zijn direct betrokken bij de uiteindelijke schepping Japan net als
verschillende andere kami, waaronder Amaterasu ô mikami, de zonnegodin, haar zuster
Tsukiyomi no mikoto, die godin van de maan werd en haar broer Susanô, kami van de wind,
die uiteindelijk het dodenrijk (Yomi) onder zijn beheer kreeg.
Zie hiervoor de andere pagina over de mythische schepping van Japan.
Overigens leveren de Kojiki en de Nihongi,
de twee oude kronieken, verschillende verhalen over deze tijd zodat het niet geheel
eenduidig is. Zo noemt de Nihongi de eerste kami: Kuni-toko-tachi no mikoto. Met name de
Nihongi levert zelf al verschillende verhalen doordat hij pas in de 8ste eeuw door
meerdere personen is geschreven, in een tijd waarin verschillende clans om de macht
vochten en ze ieder baat hadden bij een bepaald verhaal. De kojiki heeft dit niet of
minder omdat deze door één man is geschreven, Ono Yasumaro. |