Inleiding

Mythologie van Japan

Shinto

Mythische schepping van Japan
Boeddhisme
Kami en bosatsu

Klik hier, als links het navigatiemenu ontbreekt.


Mythologie van Japan

De Japanse mythologie kan in zekere zin vergeleken worden met bijv. de Griekse mythologie. Ook hier staat een scheppingsverhaal centraal, in dit geval van Japan, en ook hier zijn uiteraard de goden (al heten ze nu kami) er verantwoordelijk voor. Ook spelen menselijke trekken,  zoals bijv. jaloezie een belangrijke rol in de verschillende verhalen. Hoewel er geen oppergod is, kan één van de kami, de zonnegodin Amaterasu, wel als belangrijkste gezien worden, maar omdat ze niet de meeste macht heeft moet ze vaak strijd leveren met andere goden, zoals met haar vaak onstuimige broer Susanô, die uiteindelijk kami van het dodenrijk Yomi wordt.

Deze mythologische verhalen zijn opgetekend in 712 in de Kojiki en nog eens in 720 in de Nihon Shoki of Nihongi, omdat er nauwelijks geschreven bronnen waren en daarmee had Japan eigenlijk geen vastgelegde geschiedenis. De geschreven verhalen zijn opgetekend naar andere oude geschreven bronnen en naar mondeling overgedragen verhalen. Het geheel toont duidelijk Chinese invloeden. Het verhaalt de mythologische schepping van Japan en de verschillende avonturen van de kami en is ook als zodanig vergelijkbaar met de Griekse mythologische verhalen.

Deze verhalen hebben een duidelijke shintô grondslag al spelen er soms ook bosatsu (bodhisattva of bijna-boeddha's uit het boeddhisme) in mee, maar gezien de innige omhelzing van de twee religies is dat niet zo bevreemdend.
Shintô kent een aantal soorten kami, die allemaal een rol spelen in de mythologische verhalen. Ook de kami van de overledenen spelen soms een rol. Er wordt wel geschreven dat er 80 miljoen kami zouden bestaan maar in het Japans heeft 80 miljoen ook de betekenis van 'oneindig veel'.
We zetten de verschillende kami hier nog eens op een rijtje:

Soorten kami:
1.
De meest belangrijke zijn de kami die zorgden voor de schepping van Japan en dan met name Izanagi, Izanami en Amaterasu, de zonnegodin. Hierbij hebben natuurlijk nog vele andere kami een rol gespeeld, zoals de kleinzoon van Amaterasu, Ninigi, die ook wordt gezien als een voorvader van de huidige keizer, omdat deze lijn via Amaterasu loopt. We zouden al deze kami kunnen vergelijken met de goden uit het Griekse pantheon. Goden met menselijke trekjes die ook allerlei avonturen beleefden en streken uithaalden. Afgezien van het feit dat van deze kami Amaterasu als belangrijkste wordt gezien kent men nauwelijks een soort hiërarchie. Deze hemelse kami worden ook wel amutsu genoemd.
2. Tijdens het hele scheppingsproces worden ook allerlei ander kami geschapen die een duidelijke functie op aarde krijgen, zoals bijv. Inari, de rijstkami. Hij is bekend om zijn boodschappers, de vossen. Heel bekend zijn ook de zeven gelukskami, shichifukujin, die ieder een bepaalde eigenschap hebben, zoals Hotei, kami van de grootmoedigheid en tevredenheid. Deze 'aardse' kami worden kunitsu genoemd.
3. Een derde groep kami zijn de demonen of 'oni' en andere vreemdsoortige wezens. Zij vertegenwoordigen het kwaad al hebben ze vaak ook wel goede trekjes, ze zijn soms ietwat dommig of goedgelovig. Naast de oni, die als demonen of duivels worden gepresenteerd zijn er ook kappa of watervampiers. Dit zijn de meest woeste wezens, slijmerig met schubben. Het meest vreemde is dat ze een uitholling boven op het hoofd hebben waarin vloeistof ligt. Zodra ze iets van die vloeistof verliezen, verliezen ze ook hun kracht. Ze hebben ook iets positiefs, ze houden namelijk altijd hun woord.
4. Een volgende groep, die waar shintô bij ons ook om bekend is, zijn de anonieme kami in de natuur. In elk natuurverschijnsel, in elk vreemdgevormde steen of boom kan een kami huizen. Dergelijke stenen, bomen of bergen kunnen dan heilig worden verklaard, zoals de berg Fuji, of een grote boom, zoals op de foto op de pagina over shinto. Deze boom wordt dan voorzien van een heilig touw (shimenawa) en papieren stroken (shide). Overigens kunnen kami ook in kleinere of ogenschijnlijk minder belangrijke voorwerpen huizen. In Japan kan men bij een heiligdom, bij stenen of bomen of zomaar op andere heilige plekken, een shimenawa aantreffen, voorzien van shide. Een shimenawa is een heilig touw, een speciaal gedraaid touw van rijststro. Daaraan hangen meestal papieren stroken ("shide"), die op een speciale manier gevouwen zijn. De shide is meestal van papier en soms van metaal. Het is feite een lange strook die vanaf beide kanten wordt ingescheurd en dan om en om wordt gevouwen, maar elk heiligdom (of jinja) heeft zijn eigen specifieke shide. Een shide is in feite een gestileerd overblijfsel van de vroegere offerandes.
5. Tenslotte de groep kami die voor Japanners erg belangrijk is, de voorouderkami. Als mensen zijn overleden treedt de geest uit het lichaam en voegt zich bij de andere kami. Deze kami worden vereerd door de kinderen en krijgen in het huisaltaar (kamidana) allerlei offers aangeboden, met name bij speciale gebeurtenissen. Als tegenprestatie beschermen de kami de kinderen tegen allerlei onheil. Omdat deze voorouders dus nog steeds een rol spelen als kami is de voorouderverering heel belangrijk. Daarom is gezichtsverlies van de persoon of van de familie een belangrijke zaak omdat zo ook de kami van de overledenen bezoedeld worden.
De uitgetreden geest overleeft het lichaam 33 jaar. Na 33 jaar wordt nog eens een dienst ter ere van deze geest gehouden omdat de kami zich dan voegt bij alle andere kami en in de anonimiteit verdwijnt.
Voor sommige belangrijke figuren was het mogelijk om als niet-anonieme maar als een 'functionele' kami te blijven voortbestaan. Voorbeelden hiervan zijn keizer Ojin, die als kami Hachiman, een oorlogskami, blijft voortleven. Hij is trouwens typisch een voorbeeld van een kami die ook in geëerd wordt in boeddhistische tempels. Zo is hij de beschermgod van Tôdaijitempel en heeft hij een eigen shintôschrijn in Kamakura.

Het begin
De eerste kami die wordt genoemd en die al bestond vóór de schepping, was Ame-no-minaka-nushi no mikoto. Hij wordt beschouwd als zijnde de allereerste kami. Daarna kwam Takamimusubi no kami. Vervolgens kwam nog een aantal generaties goden, die broer-zus waren maar als man-vrouw leefden. In die tijd kreeg ook de aarde vorm, maar verder gebeurde er eigenlijk weinig.
De zevende generatie goden leverde het paar Izanagi no mikoto en Izanami no mikoto, meestal simpel Izanagi en Izanami genaamd. Ook zij waren broer en zus maar leefde als man en vrouw. Zij zijn direct betrokken bij de uiteindelijke schepping Japan net als verschillende andere kami, waaronder Amaterasu ô mikami, de zonnegodin, haar zuster Tsukiyomi no mikoto, die godin van de maan werd en haar broer Susanô, kami van de wind, die uiteindelijk het dodenrijk (Yomi) onder zijn beheer kreeg.
Zie hiervoor de andere pagina over de mythische schepping van Japan.

Overigens leveren de Kojiki en de Nihongi, de twee oude kronieken, verschillende verhalen over deze tijd zodat het niet geheel eenduidig is. Zo noemt de Nihongi de eerste kami: Kuni-toko-tachi no mikoto. Met name de Nihongi  levert zelf al verschillende verhalen doordat hij pas in de 8ste eeuw door meerdere personen is geschreven, in een tijd waarin verschillende clans om de macht vochten en ze ieder baat hadden bij een bepaald verhaal. De kojiki heeft dit niet of minder omdat deze door één man is geschreven, Ono Yasumaro.


Links

Literatuur


Deze pagina is een onderdeel van Uchiyama's website over Japan
terug naar begin