31 dec / 1 jan |
ômisoka / oshôgatsu.
Oudejaarsavond / Nieuwjaarsdag
Deze dagen zijn zeer belangrijk in Japan en met name oshôgatsu (het is eigenlijk
shôgatsu maar de extra 'o' laat het beleefder klinken) hoort samen met het o-bon
festival tot de twee belangrijkste feesten in Japan. De (traditionele) Japanners zien
oud- en Nieuwjaar veel meer als een afsluiting en een nieuw begin van een
periode dan de westerling. Het oude jaar wordt echt afgesloten met schulden
betalen en met bônenkai (zie bij half december). Op of omstreeks de laatste
dag van het jaar wordt het huis gereinigd ('oosôji' of grote schoonmaak) en
versierd met bamboetakken en pijnboomtakken (kadomatsu) om de geesten van
kwalen en ziekten te weren en zo het huis zuiver en rein te maken zodat men
de goden kan verwelkomen. Op de deur wordt een versiering als 'shimekazari'
opgehangen (zie plaatje rechts).
|
Een
kadomatsu bij de ingang van een hotel. |
Voor de goden worden rijstkoeken gebakken, met twee varenbladeren en een citroen er
bovenop, neergelegd in de tokonoma (een nis en verhoging in de kamer). Deze rijstkoeken
met de citroen wordt "kagamimochi" (spiegelrijstkoek) genoemd. Aan het bakken
van deze rijstkoeken gaat het stampen van rijst vooraf.
Om twaalf uur 's nachts beginnen de boeddhistische tempels de bel te luiden (joya no
kane). Dit doet men 108 keer omdat iemand ooit heeft gezegd dat de mens in één jaar 108
fouten maakt. Thuis kan men dan toshikoshisoba eten. Dit zijn noedels, lange bami-achtige
slierten. Deze lange slierten symboliseren een lang leven. Vanaf middernacht gaan
miljoenen Japanners naar de tempels om te bidden voor een gezond en gelukkig jaar. Dit
bijzondere eerste bezoek aan een shintotempel, dat gedurende de eerste 3 dagen van het
jaar kan plaatsvinden, wordt hatsumôde
genoemd. Op nieuwjaarsdag is het bij de bekende tempels dan ook ontzettend druk. Zo
bezochten in 2007 ongeveer 98 miljoen mensen de shintotempels t.g.v. van hatsumôde.
|
osechi
(foto © The Japan Forum) |
Nieuwjaarsdag is een heel bijzondere dag. Op deze speciale ochtend (gantan) krijgen
kinderen speciale kleren aan, bidt men voor het huisaltaar en drinkt speciale kruidenwijn
(otoso). Het drinken van deze wijn op deze ochtend houdt de boze geesten tegen. Hierna eet
men "ozôni" (een bouillon met een rijstkoek), een speciaal ontbijt, typisch
voor deze ochtend. Ook zijn er "osechi" klaargemaakt (osechi-ryori). Dit zijn
"eerbiedwaardige offerlekkernijen", d.w.z. lekkernijen die men oorspronkelijk
offerden aan de goden maar die men nu zelf opeet. Ze worden gepresenteerd in zeer fraaie
gelakte kistjes.
Het idee achter vele gebruiken, zoals het verjagen van de boze geesten bijv. door het
aanbrengen van versieringen, is voor een belangrijk deel verwaterd. Men ziet het steeds
meer als slechts het versieren van het huis, zoals wij dat doen met kerstmis en
tegenwoordig ook steeds meer met Pasen. nengajô
op 1 januari
Een belangrijk begrip in Japan zijn de Nieuwjaarskaarten, de nengajô. In
Japan kent men geen kerstkaarten maar verstuurt men Nieuwjaarskaarten aan
familieleden, vrienden, kennissen en relaties. Deze moeten voor een bepaalde
dag verstuurd worden zodat de post alle kaarten exact op 1 januari kan
bezorgen. Erg populair zijn de 'nengajô' met een loterijnummer erop, zodat
de ontvanger kans heeft om een prijs te winnen.
Vaak ziet men ook deze
kaarten met de afbeelding van het dierenriemteken van het komend jaar. Het
jaar 2019 was van het varken ((I of Inoshishi), 2020 rat (Ne), 2021 os (Ushi),
2022 tijger (Tora) en 2023 van het konijn (U). Een uitzondering bij het versturen van kaarten is als men een overlijden in de familie heeft
gehad. Het uitspreken, ontvangen of versturen van gelukswensen zoals een
nengajô hoort dan niet. Men stuurt dan in deze tijd een mochu hagaki
naar de kennissen, een soort rouwkaart, zodat de geadresseerde weet dat er
geen nengajô verstuurd dient te worden naar de betreffende familie. |
2e maandag in
januari
(was 15 jan) |
Seijin no hi
(meerderjarigheidsdag)
Jongens en meisjes die 20 jaar worden of zijn geworden tussen 1 april van
het betreffende jaar en 2 april van het jaar ervoor vieren op de 2de maandag
van het nieuwe jaar dat ze volwassen zijn geworden. Het is een officiële
feestdag met ook officiële bijeenkomsten en daarnaast bezoek aan de tempel.
Het was vroeger op 15 januari, maar tegenwoordig op de 2de maandag in
januari.
Een van de festiviteiten is boogschieten in de Sanjûsangendô in Kyoto op de
zondag die het dichtst bij 15 januari ligt. Naast deze tempel worden voor de
nieuwe volwassenen boogschietwedstrijden (kyûdô) georganiseerd (tôshiya of vliegende
pijl) waarbij men over een afstand van 60 meter (bijna de lengte van de
tempel) een doel van 1 meter moet raken. Men krijgt 2 pijlen. Als beide
pijlen het doel raken gaat men door.
Op de foto hierboven een mooie Japanse die ter gelegenheid van 'Seijin no hi'
in een kleurige kimono poseert.
Rechts een oude ukiyo-e die tôshiya weergeeft aan de westelijke kant van de
sanjûsangendô (18de eeuw). Deze afbeelding (public domain) komt van Wkipedia.
Door erop te klikken krijgt men een grote afbeelding. |
3 feb. |
Setsubun (bonenstrooifeest)
Setsubun festival vindt de dag ervoor plaats (2 februari) als de winter weer plaats maakt
voor het voorjaar (volgens de Chinese kalender). Hierbij worden in en om de huizen
en tempels geroosterde sojabonen gestrooid om de boze geesten te verjagen (mame maki), de
kinderen die strooien dragen afschrikwekkende maskers. Vaak worden tegenwoordig bekende
personen (zoals sumo worstelaars) uitgenodigd om deze ceremonie bij een tempel uit te
voeren. |
11 feb. |
Kenkoku kinen no hi
(herdenking van de stichting van Japan)
11 februari zou de dag geweest zijn dat de eerste keizer van Japan, Jinmu, de troon
besteeg. |
14 feb. |
Barentaindee (Valetine's Day of
Valentijnsdag) is net als in Nederland geen echte feestdag en is ook overgewaaid uit de
VS. Het is de gewoonte dat voornamelijk de vrouwen op deze dag een doosje chocolade geven
aan de mannen. Men doet dit aan de geliefden en meestal gaat deze chocolade (honmei choco)
dan vergezeld door nog iets extra's als een stropdas. Daarnaast geven vrouwen ook
chocolade aan bazen, collega's en vrienden. Deze chocolade heet giri-choco. Zie hiervoor
de pagina over 'giri'. |
23 feb. |
Tennô tanjôbi
(verjaardag van de keizer) |
3 maart |
Hinamatsuri
of momo no sekku (poppen- of perzikfestival).
Perzikfestival omdat rond deze tijd de perzikbomen in bloei staan, maar
veelal wordt
het 'meisjesfeest' genoemd, want het is een feest, bedoeld om meisjes geluk te wensen.
Vanaf
ongeveer half februari worden thuis op een verhoging poppen
(hina ningyô) opgesteld, die het
vroegere keizerlijke hof (dairi) voorstellen. De opstelling bestaat in principe
uit 5 'lagen' met bovenin de keizer en de keizerin (uit de Heianperiode). Daaronder komen hofdames,
dan 5 musici en daarna 2 soldaten uit een soort keizerlijke garde. En
tenslotte 3 leden van de huishouding. Op deze 5de laag staat aan elke kant
ook nog een boom, een mandarijnenboom (altijd links) en de kersenboom
(altijd rechts). Meestal worden er dan nog 2 lagen aan
toegevoegd met zaken als meubeltjes, eettafeltjes, draagstoel, doosjes, koetsen, e.d.
Voor die dag zijn er ook speciale lekkernijen,
zoals hishimochi (een ruitvormige cake) en shirozake (zoete witte sake,
zonder alcohol). Het is de bedoeling dat de poppenopstelling vóór het
aanbreken van 4 maart is opgeruimd, omdat dit anders ongunstig zou zijn voor
de huwelijkskansen van de dochter. |
21 maart |
Shunbun no hi
(lentenachtevening)
Volgens Boeddhistische tradities worden bezoeken gebracht aan de graven van de voorouders.
Tevens het moment om de relatie met de natuur te overwegen. |
eind maart/
begin april |
Hanami (eind maart - begin april)
Bloemenkijkfeest. Rond deze tijd (maar afhankelijk van het gebied) staan de kersenbloesems
te bloeien (sakura). Dit in korte tijd bloeien en weer afvallen van de bloemblaadjes
symboliseert voor de Japanner de vergankelijkheid van het leven. Vanuit het werk worden er
picknicks georganiseerd en gaat men in grote getale naar de parken om onder de bloeiende
bomen dit feest te vieren. |
29 april t/m
5 mei |
Golden week (zie hier onder per dag)
De uit het Engels afgeleide term "Golden week" wordt zo ook in Japan gebruikt.
Men spreekt dan van: "Gooruden uiku". De vrije dagen van rond eind april t/m 5
mei vormen de Golden week. Op 29 april heeft iedereen vrij (Shôwa noh hi) en sommigen ook
op 1 mei, hoewel dit geen nationale feestdag is. Vanaf 3 mei (of eerder als een weekend er
voor zit) breekt een periode aan van meestal 5 dagen (afhankelijk van een aansluitend
weekend), maar tegenwoordig sluit een groot aantal bedrijven een hele week of 10 dagen,
ook weer afhankelijk van de aansluitende weekenden. Deze week behoort, met Nieuwjaar en
het O-Bon festival tot de drie drukste perioden in Japan omdat iedereen dan vrij heeft en
veelal op reis gaat. |
29 april |
Shôwa no hi (Shôwa
dag)
Op 29 april wordt tegenwoordig de geboortedag van
keizer Showa (Hirohito) gevierd. Tot 2007 was deze dag Midori no hi, maar deze is
verschoven naar 4 mei. |
3 mei |
Kenpô kinenbi (dag
van de grondwet)
Wel een nationale feestdag maar geen speciale festiviteiten of activiteiten. |
4
mei |
Midori
no hi (dag van het groene loof).
De naam verwijst naar de belangrijkheid van de natuur. Tot 2007 was 4 mei een soort
tussendag (Kokumin no kyujitsu) zodat men een aantal
aaneengesloten vrije dagen had i.v.m. Golden week.. |
5 mei |
Tango no sekku of kodomo no hi (jongensdag of dag van het kind).
|
(foto © The Japan Forum) |
Oorspronkelijk alleen een feest voor jongens en hoewel het nu ook voor meisjes is
bedoeld, is het nog steeds voornamelijk een jongensfeest. Het is sinds de Tweede
Wereldoorlog een officiële feestdag. In de tuinen wapperen de gekleurde
"koi-no-bori" of karpers om de hoop uit te drukken dat de zonen die daar wonen
net zo sterk en levenslustig zullen zijn als karpers en ze zullen opgroeien tot echte
mannen. Binnen staan als samoerai geklede poppen opgesteld (gogatsu-ningyô) of bijv.
samoeraihelmen (kabuto).
Zowel 29 april als 3, 4 en 5 mei zijn een onderdeel van de "Golden
week". Deze week heeft iedereen vrij.
Naast de speciale kinderfeesten (zie ook 3 maart) kent men, net als bij ons, moederdag
(2e zondag in mei) en vaderdag (3e zondag in juni).
Binnen staan bijv. 'kabuto' (samoeraihelmen) of als
samoerai geklede poppen opgesteld, ook al om de hoop uit te drukken dat de jongens zullen
opgroeien als flinke onbevreesde mannen. |
3e maandag in
juli |
Umi no hi .(dag
van dankbaarheid voor de zee). Een nationale feestdag sinds 1996. Men dankt de zee voor
alles wat zij biedt. |
3e maandag in
sept. |
Keiro no hi
(dag van de eerbied voor bejaarden) |
midden sept. |
Tsukimi (maan kijken)
De volle maan in september wordt beschouwd als de mooiste van het jaar. Er worden feestjes
georganiseerd om gezamenlijk naar de maan te kijken. In sommige gebieden gaat men met de
boot een meer op om zo naar de maan te kijken. Het geheel noemt men tsukimi = maan kijken |
23 sept. |
Shûbun no hi
(herfstnachtevening)
Volgens Boeddhistische tradities worden bezoeken gebracht aan de graven van de voorouders.
Een dag om de voorouders en de overledenen te vereren. |
2e maandag in
okt. |
Taiiku no hi
(nationale sportdag). Ingesteld in 1966 als een soort herinnering aan de opening van de
Olympische Spelen in Tokyo in 1964. |
3 nov. |
Bunka no hi
(cultuurdag) |
15 nov. |
Shichi-go-san
Shichi-go-san betekent 7-5-3. Dit zijn geluksgetallen en het zijn de leeftijden waarop
ouders met hun keurig uitgedoste kinderen, naar een shintotempel gaan om te bidden voor
een gelukkig en gezond leven voor de kinderen. Meestal op 15 november, maar vaak ook
ergens rond deze datum. Dit bezoeken van een tempel voor shichi-go-san gebeurt met de
ouders als jongens en meisjes 3 jaar zijn, daarna nog eens als de jongens 5
en de meisjes 7 jaar zijn. De kinderen krijgen een speciaal
zakje gevuld met witte zoete snoepjes die 1000 jaar geluk moeten brengen. Het is een
belangrijke dag en er wordt ook volop gefotografeerd of op video vastgelegd.
|
|
Een meisje
van 3 en een jongen van 5 tijdens shichi-go-san en een trotse moeder die alles vastlegt. |
|
23 nov. |
Kinrô kansha no hi (dag
van de arbeid) |
Vanaf half dec. |
Bônenkai.
De (traditionele) Japanners zien oud en nieuw veel meer als een afsluiting
van het oude en het begin van een nieuw jaar dan de westerling. Zo moeten
vanaf half december alle schulden worden betaald en om de (zakelijke)
contacten van het afgelopen jaar te memoreren worden bezoeken gebracht en
geschenken uitgewisseld. In die tijd ziet men ook groepen door de straten
van Japan lopen om bônenkai te vieren. Dan is het de bedoeling dat men door
gezamenlijk te drinken de problemen van het afgelopen jaar vergeet en het
nieuwe jaar met een schone lei kan beginnen. Bônenkai
(忘年会) betekent 'vergeet het
jaar bijeenkomst'). Veelal zijn dit groepen van het werk waarbij de
werkgever dit meestal betaalt. De laatste jaren zijn er steeds meer geluiden
te horen dat men er eigenlijk steeds minder prijs opstelt om alweer met
collega's op te trekken en ziet men liever contant geld en viert men liever
het feestje met de eigen familie. |
25 dec. |
Kurisumasu (Kerstmis)
Kerstmis is natuurlijk een christelijk feest (eigenlijk van oudsher een heidens feest) en
dus spreekt de geboorte van Christus de gemiddelde Japanner helemaal niet aan. Immers
ongeveer 80% van de Japanners is boeddhistisch en/of shintoïstisch en minder dan 1% is
christen. Desondanks wordt, door westerse (vnl. Amerikaanse) invloeden, tegenwoordig
kerstmis wel gevierd, bijv. met een kerstdiner op kerstavond. Ook kent men wel, mede
gestimuleerd door de commercie, het geven van kerstcadeautjes, maar dit moet weer niet
verward worden met de oseibo. Dit zijn 'einde-jaars-cadeautjes', cadeautjes die men elkaar
geeft ter gelegenheid van het einde van het jaar. Een eigen oude traditie.
Kerstmis is geen nationale feestdag, maar een gewone school- en werkdag, tenzij het op
een zondag valt. |
31 dec. |
Ômisoka. Zie bij 1 januari |