Index en begrippenlijst

A B C D E F G H I J K M N O P R S T U W Y Z

Klik hier, als links het navigatiemenu ontbreekt.

Begrippen en namen worden hier verklaard.
De getallen achter het trefwoord zijn links naar plaatsen in deze site of  naar het www.

R

pixel.GIF (49 bytes)

râmen, 1
ramen

Een zeer populaire noedelschotel in Japan. Het bestaat uit Chinese noedels in kippenbouillon met sojasaus en miso (gefermenteerde sojabonenpasta).

rangaku

Hollandkunde. Ontstond in Japan in het laatste deel van Edo-periode, toen de Hollanders op Deshima zaten. Alle kennis van het westen kwam via de Nederlanders Japan binnen. De bestudering van al die kennis werd rangaku genoemd.

rangakusha

Japanner aan het eind van de Edoperiode, die zich bezighield met rangaku of Hollandkunde.

regalia, 1

Dit zijn de drie voorwerpen die horen bij het keizerschap van Japan. Zij vinden hun oorsprong in de (volgens de shintô) mythische stichting van Japan maar ze worden nog steeds overgedragen bij het aantreden van een nieuwe keizer. Het zijn dus shintô regalia. De regalia bestaan uit: een spiegel (yata no kagami of naishi dokoro), een zwaard (kusanagi no tsurugi) en het kromjuweel (yasakani no magatama of alleen magatama). Dit laatste is een juweel van jade of jaspis in de vorm van een berenklauw. Volgens de verhalen zijn de originele spiegel en zwaard verloren gegaan en gebruikt men nu replica's. De spiegel wordt nu bewaard in de hoofdhal van de 'binnen-schrijn' in Ise. Elke 20 jaar, als er een nieuwe hoofdhal is gebouwd ter vervanging van de oude, wordt de zorgvuldig afgedekte spiegel onder zeer veel ceremonieel overgeheveld. Alleen de keizer is het toegestaan om deze spiegel te aanschouwen. Het zwaard wordt in de Atsuta-tempel in Nagoya bewaard en het juweel in het keizerlijk paleis in Tokyo.

reiwa

De naam van de periode van de huidige keizer Naruhito (sinds 1 mei 2019). Reiwa (令和) betekent ordelijke of prachtige vrede. Uitspraak is re-i-wa, dus een aparte e en i klank.

renai, 1
renai kekkon

Huwelijk uit liefde. Dit staat tegenover het gearrangeerde huwelijk, de 'omiai' of 'miai kekkon'. Eigenlijk heet een dergelijk huwelijk een 'renai kekkon'. 'renai' betekent 'liefde' en 'kekkon' betekent 'huwelijk'.

ri

Oude Japanse lengtemaat. De ri was 3,927 km. en kwam overeen met 36 chô. Op sommige plekken in Japan hanteerde men echter 1 ri = 42 chô (4,582 km.) De ri is in gebruik gebleven tot 1951 toen men in Japan het metrisch systeem invoerde.

romaji, 1

De letters van ons westers alfabet. Deze worden soms gebruikt om westerse namen weer te geven.

romusha

In Nederlands-Indië gebruikte naam voor een Indonesische dwangarbeider tijdens de Tweede Wereldoorlog.

rônin (ronin)

Samoerai die geen meester meer heeft. Zijn meester kan verslagen zijn of gedwongen zijn seppuku te plegen. Hierdoor komt de samoerai zonder heer en moet een andere meester zoeken of dwalend rondtrekken.

ryokan

Hotel in Japanse stijl, d.w.z. kamers met tatamimatten op de vloer. Het overnachten in ryokans is meestal prijzig maar dit is dan wel inclusief ontbijt en diner. Bij het betreden van een ryokan dient men de schoenen uit te doen en te vervangen voor slippers. Deze slippers liggen altijd klaar voor de gasten.

S

pixel.GIF (49 bytes)

sadô, 1

Theeceremonie, zie ook chadô en cha no yu

sake, 1 , a

Japanse rijstwijn, ongeveer 17% alcohol. Wordt bij voorkeur warm, maar tegenwoordig ook steeds meer koud, gedronken.

-sama

Beleefd achtervoegsel achter naam om respect voor iemand te tonen. Wordt meestal in brieven gebruikt of tegen iemand die men nog helemaal niet kent.

samoerai, 1

Japanse krijger, die in dienst was een daimyô (zijn heer) en leefde volgens de bushidô, de leer van de krijger. Indien de samoerai zijn heer verloor, werd hij een krijger zonder heer, een rônin. Tijdens de Edo periode (ong. 1600 -1868) vertegenwoordigden de samoerai de hoogste maatschappelijke klasse.

samurai, 1

Hepburnweergave van het woord samurai (ook de Engelse weergave). In deze site wordt de Nederlandse weergave gebruikt. Zie samoerai.

-san

Achtervoegsel achter andermans naam, vergelijkbaar met ons 'meneer'. Is echter iets amicalers maar tegelijkertijd wel respectvol, daarom nooit bij je eigen naam gebruiken. Wordt voornamelijk achter de achternaam gebruikt. Alleen bij mensen die men zeer goed kent kan het achter de voornaam gebruikt worden. -san is beleefder dan het ook wel gebruikte -kun, dat veel amicaler is. -san wordt ook gebruikt achter winkeltype om de baas aan te duiden. Bijv.: 'honya' is een boekwinkel. 'honya-san' is de boekhandelaar. Zie ook -sama.

sangi-in, 1

Een van de twee kamers in de Diet (parlement). De sangi-in is vergelijkbaar met onze Eerste kamer. De andere wordt shugi-in genoemd.

saragu, 1

Oude dansvorm waaruit later nô en kyogen zijn afgeleid.

sarariiman, 1

De grote groep witteboordenwerkers die bij een privéonderneming werken. Ongeveer 70% van de van een universiteit afgestudeerden behoren hiertoe.

sashimi, 1

Japans gerecht van rauwe vis. De vis, zoals bijv. tonijn, wordt schoongemaakt en gefileerd. Hiervan worden plakken van ong. 1 cm dik gesneden. Dit wordt zo rauw gegeten, na dippen in sojasaus met wasabi.

Satsuma rebellie, 1

Opstand van de laatste samoerai in Satsuma tegen het leger van de regering en keizer Meiji, in 1877.

scroll

Engels woord voor een rolschildering, vaak opgehangen in een tokonoma. Het Japanse woord is Kakejiku, zie aldaar.

Sekigahara, 1

Plaats in Japan (ong. 20 km ten oosten van het Biwameer) waar in oktober 1600 de grote veldslag plaatsvond, de slag bij Sekigahara. Hierbij zegevierde Tokugawa Ieyasu en was hij in staat om in 1603 het Tokugawa shogunaat te starten, dat tot 1868 stand zou houden.

sengoku jidai, 1 , 2

Een zeer roerige periode in de geschiedenis van Japan. Deze begint in 1467 met de Ônin oorlog waarin Kyoto totaal verwoest wordt en eindigt in 1615 als de volledige alleenheerschappij van de Tokugawa-clan een feit is geworden. Andere bronnen noemen overigens andere data voor de Sengoku-priode, zoals bijv. 1477-1600. Deze jaartallen geven het einde van de Ônin oorlog en het begin van de Tokugawa periode aan.

Sen-no-Rikyu, 1, 2
(1522 - 1591)

Theemeester (1522-1591). Hij werkte voor twee grote militaire leiders (Oda Nobunaga en Toyotomi Hideyoshi) aan het eind van 16e eeuw. Introduceerde zen-ideeën in de theeceremonie, waardoor het een kunstvorm werd. Omdat hij een beeld van zichzelf boven een poort zette waar Hideyoshi onderdoor moest lopen, moest hij seppuku (rituele zelfmoord) plegen. Hideyoshi kon niet accepteren dat iemand van zijn onderdanen (al was het een beeld) op hem neerkeek.

sensu

De bekende traditionele opvouwbare Japanse waaier. Heeft vaak fraaie versieringen. Men kende ook de waaier van metaal die door geoefende krijgers als wapen gebruikt kon worden. De ronde, niet opvouwbare waaier is de 'uchiwa'.

seppuku, 1

Rituele zelfdoding. Hetzelfde als 'harakiri' maar seppuku is de wat formelere uitspraak. Het plegen van seppuku is tegenwoordig in Japan bij de wet verboden.
V.w.b. de schrijfwijze: harakiri wordt met drie karakters geschreven en voor seppuku worden de eerste twee ook gebruikt, maar wel in een andere volgorde. De uitspraak dus echter totaal anders.

schrijn

Shintôtempel. In het Japans: jinja

shaku

Shaku is een oude Japanse lengtemaat van 0,303 m. Deze wordt verdeeld in 10 sun.

shakuhachi, 1

Blokfluit-achtig blaasinstrument, gemaakt van bamboe. De lengte van de shakuhachi is 1 shaku en 8 sun, vandaar de naam (hachi = 8).

shamisen, 1

Muziekinstrument dat zowel qua vorm als qua geluid lijkt op een banjo, heeft 3 snaren.

shichifukujin, 1

Dit zijn de zeven geluksgoden. Het zijn Hotei, Bishamon, Daikoku, Ebisu, Benten, Fukurokuju en Jurojin. Ze worden vaak samen afgebeeld in hun schip met schatten.

shichigosan, 1, 2

Shichi-go-san betekent 7-5-3. Het is een feestdag op of rond 15 november voor meisjes van 3 en 7 jaar en voor jongens van 5 jaar. Rond 15 november gaan zij in hun beste kleren, vergezeld van ouder en soms grootouders naar de tempel om te bidden voor een lang en gelukkig leven.

shide,  1

goheiShide zijn papieren stroken (soms echter van metaal) die op een bepaalde manier zijn ingescheurd en gevouwen. Ze hangen aan een heilig touw (shimenawa) als teken dat het een heilig voorwerp of terrein betreft. De shide is in feite een vereenvoudigde vorm van de vroegere offerandes.

Shimabara

Uitgaanswijk in Kyoto, met name tijdens Edo-periode, waar gelegaliseerd prostitutie bedreven kon worden. Vergelijkbaar met de wijk Yoshiwara in Edo (Tokyo).

shimbun

Japanse woord voor 'krant'. Japan kent een aantal zeer grote kranten, zoals de Mainichi en de Asahi Shimbun. Voor de websites van een aantal kranten: zie de pagina met links.

shimekazari, 1

Versiering die op de buitendeur wordt aangebracht tijdens de viering van het nieuwjaar (shôgatsu).

shimenawa

futaminouraEen gevlochten touw van rijststro, die een heilige shintôplek aanduidt. Kan heel groot en dik zijn. De hier afgebeelde shimenawa verbindt de twee rotsen van futami no ura (futami ga ura) en wordt elk jaar op 5 januari vervangen. De twee rotsen zijn heilige rotsen.

shinkansen, 1

De snelle bullet- of kogeltrein in Japan. Reed voor het eerst in oktober 1964 op de Tokaidolijn, tegelijk met Olympische spelen in Tokyo, tussen Tokyo en Shin-Osaka. Het aantal lijnen is nu uitgebreid. De shinkansen kan meer dan 200 km/uur rijden. De ramen bestaan uit 5 lagen glas, met een totale dikte van ong. 2 cm. Hij is zeer veilig, er is nog nooit een ongeluk met een shinkansen gebeurd.

shintô, 1
(shinto)

Het oorspronkelijke Japanse volksgeloof met vele kami (goden). Japan is het enige land in de wereld dat shinto kent. Hoewel officieel veel Japanners shinto belijden, neemt het aantal daadwerkelijke gelovigen af en worden de bijbehorende rituelen en feesten door veel Japanners meer uit gewoonte en folklore uitgevoerd en gevierd.

shishiodoshi, 1

Dit is de, ook bij ons, bekende bamboeklapper. Door het zich regelmatig vullen van een bamboepijp met water, kantelt deze en slaat met een klap op een steen. Aanvankelijk bedoeld om beesten weg te jagen. In een niet al te grote privétuin moet men bedenken dat een dergelijk geluid op den duur kan irriteren. In tegenstelling tot de kakehi is de shishiodoshi niet echt rustgevend en past daarom niet in een theetuin.

sho, shodô, 1

Japanse kalligrafie. Met penseel tekenen van de Japanse karakters, zowel kanji, als de kana (hiragana en katakana). Wordt in Japan gezien als een kunstvorm. Shodô betekent 'de weg van het schrijven'.

shôgatsu, 1

Viering van het Nieuwjaar (1 jan). Een belangrijk feest in Japan.

shogi, 1

Japans schaakspel, dat wel lijkt op ons schaakspel. Geslagen stukken kunnen echter door degene die het stuk geslagen heeft als zijn stuk weer op het bord worden teruggeplaatst. Is zeer populair in Japan.

shôgun

De hoogste militaire rang tijdens de shôgun perioden. De eerste shôgun was Minamoto Yoritomo. Meestal refereert men aan de Edo shôguns, tijdens de Edo periode (1603-1867). Tijdens de shôgun perioden lag de macht over het algemeen bij shôgun en was de keizer vaak een marionettenfiguur. Dit is veranderd sinds de Meijirestauratie in 1868.

shogunaat

Het administratieve en militaire apparaat achter de shôgun. Ook wel bakufu geheten.

shôji

Schermen of schuifdeuren, gemaakt van een houten lattenframe en bespannen met dun wit papier in een Japans huis of een Japanse kamer. Door het papier komt nog veel licht naar binnen. De shôji is lichter uitgevoerd dan de fusuma.

Shôwa, 1 , 2

Naam van de regeerperiode van de vorige keizer Hirohito (regeerperiode 1926-1989). Het jaar 1926 heet dan Shôwa 1. Zie verder in deze index bij 'nengô', de algemene benaming voor deze perioden en bij 'Heisei', de naam van de huidige periode van keizer Akihito.

shugi-in, 1

Een van de twee kamers in de Diet (parlement). De shugi-in is vergelijkbaar met onze Tweede kamer. De andere wordt sangi-in genoemd.

shunga

Letterlijk "voorjaarsplaatjes". Een algemene term voor erotische prenten.

Soga-clan, 1
(Soejima-clan)

Belangrijke clan in de 5de en 6de eeuw. Ze waren voorstanders van de invoering van het boeddhisme en wonnen de belangrijke veldslag van Shigisan in 587. In 645 werden zij echter verdreven door de Nakatomi-clan, die later (in 669) de zeer invloedrijke Fujiwara-clan zou worden.

soroban

Soort telraam. Wordt nog wel gebruikt in bijv. winkels.

sukiyaki, 1

Japans gerecht, bestaande uit hele dunne plakjes biefstuk, samen met groente en saus verwarmd in een soort koekenpan. Zeer in trek bij westerlingen.

sumi, 1

Inkstaaf waarvan inkt voor een sumi-e of voor sho (Japanse kalligrafie) gemaakt wordt. Zie ook 'sho' en 'suzuri'.

sumi-e, 1

Tekening gemaakt met een puntig kwastje (fude) en zelf aangemaakte zwarte inkt (van sumi), meestal op papier.

sumo, 1

Japans worstelen, waarbij het de bedoeling is om de tegenstander op de vloer of buiten de ring te werpen. Met veel oude shintô rituelen.

sun

Oude Japanse lengtemaat van 0,0303 m.

suzuri, 1

Speciaal gemaakte stenen vorm met water waarover met een inktstaaf (sumi) gewreven wordt teneinde inkt te maken. De vrekregen inkt wordt gebruikt bij kalligrafie of bij sumi-e.

swastika 1

swastikaDe swastika (in het Japans: 'manji' of 'kagijuji') is een naar links of rechts draaiend hakenkruis en is in gebruik bij bijvoorbeeld het boeddhisme. De linksdraaiende vorm (rechts in de afbeelding) werd het symbool voor de nazi's, maar bij de nazi's is het symbool 45° (1/8 slag) gedraaid en staat dan altijd op een punt. De nazi swastika is dus duidelijk te onderscheiden van de boeddhistisch swastika.


A B C D E F G H I J K M N O P R S T U W Y Z

Deze pagina is een onderdeel van Uchiyama's website over Japan
terug naar begin