Klik hier, als links het navigatiemenu ontbreekt.

Muziek

Geschiedenis
Van de vroegste Japanse muziekgeschiedenis is weinig bekend, voor een belangrijk deel omdat het Japans geen schrift kende. Uit de Chinese annalen (3e eeuw n. C.) blijkt wel dat men in Japan (Yamato) toen al wel muziek, zang en dans kende bij begrafenissen. Ook zijn er haniwa (zie Kofunperiode) gevonden die een muziekinstrument vasthouden.
Net als in andere cultuuronderdelen is ook in de muziek de invloed van China van de 5de tot de 9de eeuw groot geweest. De muzikanten aan het Japanse hof in de Naraperiode (710 - 794) waren voornamelijk afkomstig uit China of Korea. In de daaropvolgende Heianperiode (794 - 1133) zien we een steeds grotere eigen (Japanse) inbreng, de uitvoerende musici zijn nu vaker Japanners zelf. Ook doet boeddhistische muziek meer zijn intrede, zoals gezongen lofzangen met muziek.

In de Japanse hof- en tempelmuziek herkent men nog steeds het Chinese vijftonensysteem, zonder halve tonen. De volksmuziek kende ook een vijftonensysteem maar wel met halve tonen. Deze beide soorten muziek zijn in de loop van de tijd naar elkaar toe gegroeid.

Men kent nog steeds de oude muziekvormen, zoals gagaku (gaku betekent muziek, gagaku is oude hofmuziek) en bugaku. Dit betekent dansmuziek is een oude, wat serene vorm van een combinatie van muziek en dans dat uitsluitend aan het hof werd opgevoerd. Tegenwoordig wordt het bij sommige tempels nog opgevoerd maar valt meer onder de noemer 'dans'. Ook kent men de nôgaku, de speciale Nô-muziek. Het geheel van de unieke Japanse muziek wordt wel hôgaku genoemd.

Vormen van muziek
Men onderscheidt de volgende (traditionele) soorten muziek:
Kagura
Een soort verzamelnaam voor alle shintomuziek en bijbehorende dansen. Het betekent 'Gods muziek'. Hierbij kan nog een verdere onderverdeling gemaakt worden, maar die wordt niet algemeen gebruikt. Er wordt nu verondersteld dat de basis van de shintomuziek en -dans werd gelegd door de hemelvrouw Ame no Uzume, toen zij Amaterasu uit haar grot wilde lokken (zie Mythische schepping van Japan). Alle shintomuziek valt onder de term kagura, dus zowel de tempelmuziek als de ceremoniële muziek.
Gagaku
Oude hofmuziek, afkomstig, zoals zo veel, uit China en Korea. Wordt tegenwoordig alleen nog in of bij shintotempels opgevoerd. De hierbij gebruikte muziekinstrumenten waren: de biwa, shô, de tsuzumi en de taiko.
Nôgaku
Speciale muziek die bij een Noh-drama wordt gespeeld. Met name de instrumenten zijn hierbij van belang.

Daarnaast kent men muziek van een bepaald instrument:
Shakuhachi
Muziek van de shakuhachi (zie hieronder).
Biwagaku
Biwa-muziek. Muziek gemaakt met de Biwa (zie hieronder)
Shamisenongaku
Shamisenmuziek. De shamisen wordt veel gebruikt tijdens Kabuki en Bunraku voorstellingen

Muziekinstrumenten
Biwa
Een 5 snarig, luitvormig muziekinstrument dat met een groot plectrum wordt geslagen. (afbeelding links)

Het bespelen van de koto

Koto
Een 13 snarig instrument dat nog het meest lijkt op een horizontale harp. De koto heeft een beweegbare brug (kotoji). Met de rechterhand worden de snaren "geplukt" met 3 ivoren 'hulpnagels' op de duim, wijsvinger en middelvinger. Met de linkerhand worden de snaren aangedrukt achter de brug. De snaren zijn van zijde en het frame is van Paulowniahout (kiri). Er is speciale kotomuziek (sôkyoku). Begin 20ste eeuw werd een 17-snarige koto ontwikkeld en tegenwoordig kent men ook al de 20-snarige koto.

Vrouw bespeelt shamisen

Shamisen
Een banjo-achtig instrument met 3 snaren van zijde, wordt met een plectrum (bachi) bespeeld. Wordt vooral gebruikt bij het begeleiden van Bunraku en Kabuki. Ook geisha's leren dit instrument bespelen.
 

Shakuhachi

Shakuhachi
Een ong. 54 cm lange, iets gebogen, bamboefluit, zonder rietje. Werd (en wordt) bespeeld door Zen-priesters. De naam, eigenlijk 'isshaku hassun' ofwel 'i shaku hachi sun' verwijst naar de lengte van de fluit, uitgedrukt in twee oude lengtematen. De 'shaku' (ong. 30 cm) en de sun (1/10 shaku = ong. 3 cm). 'i shaku hachi sun' betekent 1 x shaku + 8 x sun = ong. 54 cm. De fluit is tegenwoordig echter in verschillende lengtes verkrijgbaar.
Het bespelen van shakuhachi wordt de laatste tijd, zoals veel (oudere) Japanse kunstuitingen, erg populair, ook (of misschien wel juist) buiten Japan. In Nederland is het Nederlands Shakuhachi Genootschap actief en de Nederlander Kees Kort geeft veel demonstraties in het Rijksmuseum voor Volkenkunde in Leiden. Voor meer info, zie de evenementenkalender en de links onderin de pagina.
Het is mogelijk om Kees Kort bij Japanse evenementen op te laten treden. Zie hiervoor het kader onderin deze pagina.

Yokobue
Een rechte lange bamboefluit.

Shô
Een bamboefluit die uit meerdere pijpen bestaat, ongeveer als een panfluit, maar de shô wordt verticaal voor de mond gehouden en er wordt onderin ingeblazen, dus onder een hoek van 90° met de pijpen.

Bespelen van de taiko (foto: The Japan Forum)

Lid van de taikogroep Hanadon

Taiko
Drum in allerlei grootten, van enkele tientallen centimeters tot enkele meters groot. De taiko staan meestal op de grond, maar de grote taiko zijn zo groot dat liggen op een stellage noodzakelijk is. De taiko wordt bespeeld met stokken (bachi). (Deze bachi heten dus net als het plectrum van de shamisen 'bachi', maar het wordt met andere karakters geschreven). Ook voor de taiko geldt dat dit muziekinstrument en de muziek daarvan zeer populair aan het worden is, met name buiten Japan. Er worden veel optredens verzorgd door diverse Japanse taiko-groepen, ook in Nederland maar inmiddels zijn er ook al Nederlandse taiko-groepen, zoals de groep Hanadon uit Amsterdam. Een bekende taikogroep uit Japan is Kodô, zij komen van het eiland Sado. Ook de Japanse groep Dadada Dan Tenko uit Osaka komt regelmatig (om de 2 jaar) naar Nederland. Zij waren in maart 2008 bezig met hun tournee door Nederland en worden daarna weer in 2010 verwacht. Ook de groep Yamato bezoekt Nederland regelmatig, zoals in het voorjaar 2009.
We zien tegenwoordig wat meer showelementen in de optredens van de taikogroepen komen, maar ook bijv. inpassingen van traditionele kabuki. Grappig zijn ook inpassingen van de Japanse taiko (met koto en shamisen) in de westerse muziek, zoals bijvoorbeeld tijdens de optredens van Kodô met de Nederlandse groep Bløf (maart 2008).

Tsuzumi
Kleine drum die in de schoot of op de schouders wordt gedragen en met de handen wordt bespeeld.

Links

Literatuur

Deze pagina is een onderdeel van Uchiyama's website over Japan