Inleiding Japanse cultuur

Het fenomeen Geisha

Kersenbloesem / Esdoorn kijken

Trouwceremonie

Eer- of schaamtecultuur

Kimono

Origami

Overlijden en begraven
De Japanner en de groep De samoerai Cadeautjes / Verpakkingskunst Tatoeëren
Feestdagen Ikebana Theeceremonie Badcultuur en Onsen
Festivals - matsuri De maan en maankijken Temari Japanse kraanvogels

Klik hier, als links het navigatiemenu ontbreekt.


Inleiding Japanse cultuur

Een belangrijk deel van de in de inleiding van deze website besproken uniciteit van de Japanse samenleving is in mijn ogen terug te voeren tot de Japanse cultuur en niet tot de Japanner zelf. De Japanner of het Japanse volk is m.i. net zo uniek als elk ander volk of, nog beter, als elk eilandenvolk.

Zodra men Japan betreedt, zeker voor de eerste keer, ondergaat men een complete cultuurschok, men krijgt opeens een grote vreemde cultuurdeken over zich uitgeworpen, hoe of waar men ook in Japan is, hoe of waar men ook reist. Dit komt niet zo zeer door de uniciteit van het volk maar door handhaving van hun oude cultuurgoed tot op de dag van vandaag, hetgeen weer (mede) een gevolg is van een lange afsluiting van het eiland voor vreemde invloeden. Van begin 17e eeuw tot halverwege de 19e eeuw is Japan (bijna) volledig afgesloten geweest van alle buitenlandse invloeden. Een kleine uitzondering waren de Nederlanders op het kunstmatige eiland bij Nagasaki, Deshima.

Die cultuurdeken ervaren we niet alleen door de verschillende religie-uitingen maar vooral ook door de aanwezigheid van de Japanner zelf met zijn taal (denk aan de alom aanwezige uithang- en reclameborden) en door alles wat we gewoon op straat zien, de veelal typische huizenbouw, de tuinen, de straten, de winkels, de artikelen in de winkels, in de restaurants, de kleding (soms nog de kimono) enz. Eigenlijk ervaren we de hele dag door die typische Japanse cultuur.
Zoals de Japanner altijd kan zien dat wij geen Japanner zijn (en ons (bijna) altijd als zodanig zal behandelen), zo zien wij ons altijd, met name in de steden en in het openbaar vervoer, omringd door Japanners, die soms druk en luidruchtig Japans praten (vaak als ze als groep aanwezig zijn). Meestal zijn het er erg veel. In het trein- en metrostation Shinjuku in Tokyo, dat met zijn vele ondergrondse gangen zeer complex is te noemen, passeren per dag een paar miljoen mensen, zodat men zich in die menigte gauw verloren dreigt te voelen. Alle reclames en uithangborden zijn in het Japans en door het grote aantal hiervan, bijv. in een wijk als Shinjuku, wordt men gauw overdonderd. Daarnaast zijn er, ook in Tokyo, veel smalle straatjes waar nog typische kleine Japanse restaurantjes gehuisvest zijn en ook op die manier die eigen cultuur etaleren.

In de huidige Japanse cultuur zijn nog veel oude gebruiken te vinden, die terug te voeren zijn tot de typische oude Japanse cultuur. De beleving van het shintô naast het boeddhisme, het dragen van traditionele kledij van vrouwen (kimono's), de theeceremonie, de vele festiviteiten (matsuri) zijn zaken die honderden jaren oud zijn. Maar ook bijv. de viering van het oude/nieuwe jaar is heel traditioneel en typisch Japans. De viering van het kerstfeest is niet Japans en wordt de laatste jaren door westerse invloeden wel gevierd, maar de kaarten die men rond deze tijd in Japan verstuurd zijn wel nieuwjaarskaarten en alleen naar westerse vrienden worden wel kerstkaarten verstuurd. Andere typische uitingen van de Japanse cultuur zijn bijv. de geisha, kersenbloesemfeest, maankijken, ikebana, de verschillende vechtsporten, en de trouwceremonie. Dit is natuurlijk maar een willekeurige greep want er zijn er veel meer.

Gezien de interesse van 'de Japanner' voor andere culturen en hun door de eeuwen heen getoonde vermogen om zaken uit andere culturen aan te passen en te absorberen, is het eigenlijk verbazend dat men nog steeds zoveel waarde hecht aan de eigen, vaak zeer oude, tradities en gewoontes. Wellicht dient men hierbij in ogenschouw te nemen dat de Japanse maatschappij eeuwen lang een autarchie is geweest, een afgesloten in zichzelf gekeerde maatschappij, waarbij hogerhand (het Tokugawa shogunaat) alles regelde en bepaalde. In een dergelijke maatschappij kunnen de eigen (ook nieuw ontstane) tradities zich zo vast wortelen dat zij een onlosmakelijk onderdeel van de cultuur gaan vormen. Voeg daarbij het al eerder genoemde gevoel voor uniciteit en men kan zich de hang naar de eigen oude cultuur wellicht enigszins voorstellen.
Met de huidige wereldwijde commercialisering en globalisering is het ook weer niet verwonderlijk dat nieuwe generaties zich niet meer zo verbonden voelen met het oude Japan en zich meer richting de McDonald's cultuur begeven. Dit leidt duidelijk tot conflicten in gezinnen waarbij ouders bij wijze van spreken nog misosoep eten en de jongere liever patat en hamburgers consumeren. Maar ook ouderen hebben een aantal van hun oude cultuureigen gewoontes opzij gezet. Het dragen van kimono's door mannen wordt alleen nog bij hele speciale gelegenheden gedaan en ook de vrouwen dragen niet vaak meer een kimono. Ook een typisch Japans cultuur fenomeen als de geisha wordt steeds zeldzamer, voor een belangrijk deel doordat de wereld rond de geisha zich niet of nauwelijks heeft aangepast aan de moderne tijd. Zie bijv. ook het boek 'Mijn leven als Geisha' van Mineko Iwasaki. Dit zal allemaal zonder enige twijfel niet betekenen dat over een aantal generaties de oude cultuur totaal verloren zal zijn gegaan maar misschien zullen we wel steeds minder daarvan terug zien in het dagelijks leven. Sommige zaken, zoals bijv. de grote feesten (matsuri) met de daarbij horende speciale klederdrachten, liggen zo verankerd in het Japanse leven, dat zij ongetwijfeld nog lang zullen blijven bestaan.

Links

Literatuur


Deze pagina is een onderdeel van Uchiyama's website over Japan
terug naar begin